Zaburzenia integracji sensorycznej (SI) stają się coraz częściej rozpoznawane u dzieci w wieku przedszkolnym. Wielu rodziców nie jest świadomych, że codzienne trudności ich dziecka — takie jak niechęć do dotyku, nadmierna ruchliwość, trudności z koncentracją czy silne reakcje na dźwięki — mogą mieć podłoże sensoryczne. Wczesne rozpoznanie objawów może znacząco poprawić komfort życia dziecka i jego rozwój emocjonalny, społeczny oraz poznawczy.
Co to są zaburzenia sensoryczne u dzieci?
Zaburzenia sensoryczne to trudności w przetwarzaniu bodźców zmysłowych, które docierają do dziecka z otoczenia. Układ nerwowy dziecka z trudnościami sensorycznymi nieprawidłowo odbiera, organizuje lub reaguje na informacje zmysłowe. Może to oznaczać zarówno nadwrażliwość, jak i niewrażliwość na bodźce – i to w różnych obszarach: dotyku, słuchu, węchu, równowagi, propriocepcji (czucia głębokiego), a także układu przedsionkowego.
Jak rozpoznać problemy sensoryczne u dziecka?
Niektóre dzieci wykazują subtelne oznaki już w pierwszych miesiącach życia, inne – dopiero w wieku przedszkolnym, kiedy wymagania adaptacyjne stają się większe. Oto najczęstsze objawy integracji sensorycznej u dzieci:
1. Nadwrażliwość sensoryczna – objawy:
Dziecko może:
- reagować złością lub płaczem na niewielki hałas (np. odkurzacz, dzwonek),
- unikać przytulania, kontaktu fizycznego, czesania włosów, obcinania paznokci,
- być wybredne w jedzeniu – unikać potraw o określonej konsystencji lub zapachu,
- bać się huśtania, skakania, wysokości,
- szybko się męczyć lub irytować w hałaśliwych miejscach.
2. Niewrażliwość sensoryczna – objawy:
Dziecko może:
- nie zauważać bólu, skaleczeń czy zimna,
- być stale w ruchu – skakać, wspinać się, przewracać,
- potrzebować silnych bodźców (np. mocne przytulenie, uderzenia, ugryzienia),
- nie reagować na swoje imię lub polecenia (wykluczając problemy ze słuchem),
- wykazywać trudność z oceną odległości i siły (np. zbyt mocno ściska kredkę, przesadza z siłą w zabawie).
3. Problemy z równowagą i koordynacją:
- trudności z jazdą na rowerku biegowym,
- potykanie się, przewracanie bez wyraźnego powodu,
- opóźnienia w nauce chodzenia, biegania, skakania.
4. Trudności w przedszkolu:
- problemy z koncentracją uwagi,
- wycofanie z aktywności grupowych lub przeciwnie – nadmierna impulsywność,
- problemy z przystosowaniem się do rytmu dnia (trudność w przechodzeniu między aktywnościami),
- silne reakcje emocjonalne na zmiany.
Test na zaburzenia sensoryczne – czy warto?
Nie istnieje jeden uniwersalny test na zaburzenia sensoryczne, który rodzic mógłby wykonać samodzielnie. Jednak obserwacja dziecka w codziennych sytuacjach, rozmowa z nauczycielami przedszkolnymi oraz konsultacja z terapeutą SI to najlepsza droga do postawienia trafnej diagnozy. W poradniach psychologiczno-pedagogicznych można wykonać profesjonalną ocenę profilu sensorycznego dziecka.
Dlaczego rozwój sensoryczny dziecka jest tak ważny?
Rozwój sensoryczny to fundament dla wszystkich umiejętności: mowy, koncentracji, samoregulacji, relacji społecznych i samodzielności. Jeśli dziecko ma trudności w przetwarzaniu bodźców, będzie miało problemy z przystosowaniem się do wymagań otoczenia – i zamiast uczyć się i bawić, będzie walczyć z dyskomfortem wewnętrznym.
SI terapia – kiedy warto rozpocząć?
Im wcześniej, tym lepiej. Terapia SI (integracji sensorycznej) opiera się na specjalistycznych ćwiczeniach dostosowanych do indywidualnego profilu sensorycznego dziecka. W przyjaznej i bezpiecznej przestrzeni, dziecko uczy się reagować adekwatnie na bodźce, ćwiczy równowagę, czucie ciała, koordynację, koncentrację i komunikację.
Terapia SI:
- wspiera rozwój mowy i umiejętności poznawczych,
- redukuje nadmierne pobudzenie lub wycofanie,
- poprawia relacje społeczne,
- daje dziecku większe poczucie bezpieczeństwa i sprawczości.
Jak wspierać dziecko w domu?
- Obserwuj dziecko i zapisuj powtarzające się trudności.
- Zapewnij spokojne i przewidywalne otoczenie.
- Stosuj różnorodne bodźce – piasek, woda, plastelina, huśtawka.
- Rozmawiaj z przedszkolem i terapeutą SI o spójności oddziaływań.
- Nie bagatelizuj – nawet pozornie niewielkie objawy mogą mieć ogromne znaczenie dla dalszego rozwoju.
Zaburzenia sensoryczne u dzieci nie muszą być przeszkodą – pod warunkiem, że zostaną odpowiednio wcześnie rozpoznane. Jeśli obserwujesz u swojego dziecka powyższe symptomy, nie wahaj się skonsultować z terapeutą SI. Integracja sensoryczna objawy daje jasno do zrozumienia, że zmysły to nie tylko kanały poznawcze – to podstawa emocji, uwagi i relacji.
Empatyczne podejście i profesjonalna terapia SI mogą sprawić, że Twoje dziecko poczuje się bezpieczniej w swoim ciele i świecie. Pamiętaj – to, co dziś nazwiesz „trudnością”, może jutro stać się siłą.
